Rodzaje kratki

Krata jest wzorem, który chyba nigdy nie przestaje być modny, jedyne co się zmienia to upodobanie projektantów do konkretnego typu. Na blogu trochę o kratce już było, o czym pisała Ala. Nadszedł czas, aby temat ten nieco uzupełnić i poszerzyć o wpis odnośnie - znanych i nazwanych - rodzajów krat, których zapewne jest więcej niż udało mi się zebrać.

                                                                 Kratka a szachownica                                                            

Warto zacząć od wyjaśnienia czym jest kratka w języku polskim - wg internetowego słownika PWN jest to "wzór geometryczny na tkaninie, papierze itp., powstały z krzyżowania się różnobarwnych linii; też: materiał w taki wzór". Odnośnie kratki spotkałam się z innym określeniem, które w rzeczywistości odwołuję się do innego wzoru. Mowa o szachownicy, która wg słownika PWN oznacza "dwukolorowe kwadraty lub romby jednakowej wielkości, ułożone na przemian według barw". Łatwo pomylić jedno z drugim, szczególnie w przypadku dwukolorowych krat, które na pierwszy rzut oka mogą wyglądać jak skupisko kwadratów, a tak naprawdę są przecinającymi się liniami, jak w przypadku kratki Vichy czy kratki Buffalo.

niebieska kratka Vichy                                        szachownica                

                                                                     Rodzaje kratki                                                                   

Poszczególne rodzaje kratki podzieliłabym na 3 "obozy". Pierwszy to te proste, dwukolorowe, które przypominają jakby czyste tło, na które nałożono kratę w innym kolorze; drugi to te nadal dwukolorowe, ale mające nieco bardziej skomplikowane wzory geometryczne; trzeci to te, które stanowią wariacje wielu kolorów, różnych wzorów geometrycznych jak i szerokości oraz zagęszczenia linii - po prostu miszmasz. Ponadto można wyszczególnić jeszcze inny podział - na te będące lub pochodzące od szkockiego tartanu oraz te nie mające z nim żadnych powiązań.

1. Vichy                                                                                     

Inaczej nazywana gingham, kojarzyć się może z kuchennymi zasłonami lub ścierkami. Swoje miejsce w świecie mody zawdzięcza głównie Brigitte Bardot, która ją pokochała, a której suknia ślubna była właśnie w tym wzorze. Nazwa pochodzi od francuskiej miejscowości, gdzie tkano materiał w owy wzór, który ma formę kratki - w różnych wariantach kolorystycznych - nałożonej na białe tło. Swój wielki powrót przeżyła w zeszłym roku, m. in. sięgali po nią Oscar de la Renta czy Diane von Furstenberg.

2. Pin check                                                                               

Bardzo drobna kratka, której nazwę z angielskiego można przetłumaczyć na polski jako kratkę szpilkową, a która wzięła się z tego, że przebijające się spod kratki tło tworzy malutkie kwadraciki przypominające główki szpilek.

3. Pepitka                                                                                  
W języku angielskim nazywana houndstooth, czyli "ząb ogara" - taka nazwa też jest stosowana w języku polskim, a oprócz niej można spotkać "psi ząb" lub "kurzą stopkę" (od francuskiego pied-de-poule). Jest to najczęściej dwukolorowy wzór (zazwyczaj czarno-biały), przypominający zniekształconą kratę. Swoją nazwę zawdzięcza dwóm jakby uciętym liniom wychodzącym z rogów kwadratów, co swoim kształtem przypomina ząb. Pochodzenie tej kratki przypisuje się tweedowym pledom wykorzystywanym przez szkockich pasterzy, a swoją popularność zawdzięcza ona najprawdopodobniej Coco Chanel, która wykorzystywała ten deseń bardzo często, np. w słynnej "chanelce". Wzór szybko wkroczył na salony i zyskał ekskluzywny charakter, Christian Dior wykorzystał go na flakonach swoich pierwszych perfum Miss Dior. Czapka słynnego Sherlocka Holmesa również była w pepitkę. Jeśli chodzi o nazwę "pepitka", to najprawdopodobniej wzięła się ona od popularnej w Europie (także w Polsce) w drugiej połowie XIX w. hiszpańskiej tancerki Pepity de Olivy, która bardzo tę kratkę lubiła. 

4.  Tattersall                                                                             
Krata składająca się z linii, zazwyczaj w dwóch kolorach, regularnie rozmieszczonych na przemian (poziomo i pionowo) i krzyżujących się, umieszczonych na jasnym tle. Nazwa pochodzi najprawdopodobniej od Richarda Tattersalla - założyciela osiemnastowiecznego targu konnego, gdzie sprzedawano koce dla koni w tym wzorze, a który później zaczęto wykorzystywać do produkcji koszul dżokejów. Obecnie ten rodzaj kratki można najczęściej spotkać w męskiej garderobie, głównie na koszulach, kamizelkach czy poszetkach.

5. Windowpane                                                                        
Tłumacząc z angielskiego na polski - "szyba okienna" - w Polsce wzór znany jako szczeblinka. Krata przypomina - bardzo popularne w krajach anglosaskich - okna szczeblinowe, czyli takie w których szyby składają się z kilku okiennych kratek/kafelek, stąd też owy wzór zawdzięcza swoją nazwę. W ostatnich latach przeżywa swój renesans, głównie wykorzystywany w bardziej oficjalnej - choć wciąż casualowej - odzieży, takiej jak garnitury, żakiety, płaszcze, marynarki czy koszule.

6. Glen                                                                                      
Kratka powstała z ciasno rozmieszczonych linii, będących drobną pepitką, wizualnie daje efekt regularnie ułożonych kwadratowych kafelek, składających się z kilku "pepitkowych" wzorów. Nazwa "Glen" pochodzi od położonego w północnej Szkocji wąwozu Glen Urquahart, gdzie pod koniec XIX wieku właściciel tam położonych terenów - James Ogilvie-Grant, 11. hrabia Seafield - jako pierwszy ubrał w ten wzór swoich łowczych. Kratka przypadła do gustu Księciu Walii (przyszłemu królowi Edwardowi VIII), który - będąc ikoną mody w okresie dwudziestolecia międzywojennego - spopularyzował i wprowadził na salony ten wzór, który na jego cześć został nazwany kratką Księcia Walii.



7. Tartan                                                                            

Dochodzimy do momentu, w którym chcąc nie chcąc trzeba opisać wzór zwany tartanem, w Polsce znany jako szkocka krata, ponieważ cała reszta która nam pozostała, wywodzi się z niego albo do niego nawiązuje. W bardzo dużym skrócie: Szkoci wymyślili coś takiego jak tartan klanowy, czyli konkretny wzór, który przypisywany jest konkretnemu klanowi, jednostce wojskowej, hrabstwu, organizacji, miastu, a wśród Szkotów na terenie USA i Kanady - także określonemu obszarowi terytorialnemu. Wszystkie tartany klanowe są rejestrowane, a ich poprawne i legalne używanie jest nadzorowane przez specjalny urząd. Lecz nim tartany stały się klanowe, były po prostu... tartanami, czyli rodzajem tkaniny (najczęściej z owczej wełny) o kraciastym wzorze, składającym się z regularnie rozstawionych i krzyżujących się pasów o różnej szerokości i różnych kolorach. Tartan wykorzystywany jest głównie do produkcji szkockich kiltów, ale także spodni, nakryć głowy, skarpetek i innych części garderoby. Obecnie szkockie tartany stosuje się jako wzór do produkcji ubrań marek ekskluzywnych jak i sieciówek, do najbardziej rozpoznawalnych szkockich tartanów należą Black Watch oraz Royal Stewart (tartan królewski). Istnieje także Polski Tartan, stworzony dla uczczenia silnych związków szkocko-polskich, będący kolorystyczną kombinacją flagi polskiej i szkockiej.

              Black Watch                        Royal Stewart                     Polish Tartan

8. Buffalo                                                                                  

Pierwotnie jest to szkocki tartan (klan MacGregor), który pod koniec XIX wieku w USA zaczęto wykorzystywać (przez markę Woolrich) jako wzór na flanelowych koszulach. W związku z tym, że projektant wszedł wówczas w posiadanie stada bawołów - po angielsku buffalo - nazwał ten wzór buffalo plaid (bawola krata). Wzór to przenikające się czarne i czerwone grube pasy, utkane splotem ukośnym (diagonal), choć obecnie czerwień zastępuje się też innymi kolorami (najczęściej białym lub zielonym). Czy tylko ja uważam, że nic nie kojarzy się z brodatymi "drwalami" bardziej niż flanelowa koszula właśnie w kratę Buffalo? 😏

9. Shepherd's plaid                                                                   

Wzór podobny do buffalo, tyle że drobniejszy, tak samo tkany (stąd kratki z ukośnych pasków). Inaczej określany jako border tartan (graniczny tartan), co ma związek z granicą angielsko-szkocką, czyli z miejscem gdzie początkowo zaczęto wytwarzać go jako wzór dla dudziarzy. Nazwa Shepherd pochodzi od nazwiska szkockiego klanu, który używa tego wzoru jako rodzinnego tartanu. Pierwotnie był to kremowo-czarny wzór, co wynikało z zastosowania żółtawobiałej i czarnej wełny owczej, dziś najbardziej charakterystyczne kolory to biało-czarny lub beżowo-brązowy.

10. Burberry                                                                               
Kratka burberry jest znakiem towarowym brytyjskiego domu mody Burberry. Została zaprojektowana w 1920 roku i początkowo była wykorzystywana na podszewkach ich słynnych trenczów. Z czasem stała się znakiem rozpoznawczym i zaczęła gościć na wszelkich produktach tej marki. Na początku XXI wieku zaprzestano produkcji z wykorzystaniem tej kratki, ponieważ masowo zaczęto ją podrabiać i wykorzystywać do ozdabiania przeróżnych przedmiotów (na ten temat powstał album fotograficzny "Berberry"), szczególnie przez środowiska chuliganów stadionowych, z którymi zaczęto kojarzyć markę. Można zauważyć, że kratka burberry swoim designem nawiązuje do szkockich tartanów.

11. Madras                                                                                 

Madras to nie tylko wzór, będący wielokolorową wariacją kratki, ale także lekki bawełniany materiał, z którego owa krata się składała. Nazwa pochodzi od miejscowości (wówczas Madras, obecnie Chennai) w południowych Indiach, skąd ten materiał eksportowano do Europy. Pierwotnie farbowano go naturalnymi barwnikami roślinnymi. Europejczycy a później Amerykanie pokochali madras ze względu na lekkość i dużą przepuszczalność powietrza. Dziś stosuje się go głównie w produkcji odzieży letniej, pościeli, lekkich chustek, czy chusteczek do nosa.

12. Argyle                                                                                   
"Argyle" jest przestarzałą pisownią słowa "Argyll", będącego nazwą hrabstwa w zachodniej Szkocji. Najprawdopodobniej odwołuje się ona do nieoficjalnego tartanu stworzonego przez George'a Williama Campbella, 6. ksiącia Argyll, który do klanowego tartanu Campbellów (słynny Black Watch) dodał białe linie, aby odróżnić siebie jako Szefa Klanu. Owe białe linie, choć obecnie nie tylko białe, są właśnie charakterystyczne dla wzoru znanego w Polsce jako romby. W pierwszej połowie XX wieku deseń ten zaczęto stosować na ubraniach do gry w golfa - głównie golfy, koszulki i skarpetki - co znów zawdzięcza się brytyjskiej rodzinie królewskiej. Dzisiaj może kojarzyć się z tzw. "nerdami", czy ze stylem preppy.

W tym sezonie bardziej od kratki modne są paski i motywy kwiatowe, a jeśli już krata, to gruba i kolorowa i najlepiej na sukienkach, a u mężczyzn oczywiście na koszulach.
Myślę, że udało mi się zebrać najbardziej znaczące i najczęściej wykorzystywane rodzaje kratki w świecie mody. Mam nadzieje, że informacje przedstawione w tym wpisie wzbogaciły Wasz zasób wiedzy, a czytanie tego było przyjemne, gdyż nieskromnie dodam, że się napracowałam.

Pozdrawiam,

Źródła:
http://sjp.pwn.pl/sjp/krata;2474941.html
http://sjp.pwn.pl/sjp/szachownica;2576936.html
https://pl.wikipedia.org/wiki/Tartan_klanowy
http://www.adweek.com/news/advertising-branding/why-165-year-old-buffalo-check-2015s-hot-holiday-pattern-168056
http://www.tartansauthority.com/tartan-ferret/display/1253/shepherd-check-universal
http://www.shop.histmag.org/Gwiazdka-Cieszynska-Pepita-de-Oliva-8370
http://www.szarmant.pl/kratka-ksiecia-walii